Lãnh đạo một quốc gia tự do, dân chủ chủ hùng mạnh nhất thế giới với các định chế dân chủ vững chắc đã tồn tại từ gần 250 năm qua, Tổng Thống Trump đang bị báo chí truyền thông Mỹ và thế giới coi là một nhà lãnh đạo tính khí khó lường (unpredictable) vì ông cứ hứng sao nói vậy, tiền hậu bất nhất (inconsistent), và nhất là cứ thay đổi ý kiến liên tục (capricious). Vị tổng thống thứ 45 của Mỹ quốc, từ lúc lên cầm quyền tới nay, chưa hề đưa ra sách lược hoặc học thuyết nào rõ rệt, và dường như chính phủ Mỹ hiện đang phải đối đầu với rất nhiều mặt trận cùng một lúc, từ Trung Quốc cho tới Bắc Hàn và Syria, trong khi cuộc chiến tranh thương mại toàn cầu đang diễn ra do chính sách “Nước Mỹ Trên Hết” của Tổng Thống khiến dân Mỹ luôn hồi hộp, lo sợ.
Là tổng tư lệnh quân đội nhưng ông Trump luôn làm đảo lộn các chiến thuật và chiến lược mà Hoa Kỳ và Lầu Năm Góc đã và đang theo đuổi từ nhiều đời tổng tư lệnh trước đây, như ông muốn hủy bỏ Khối NATO, rút quân Mỹ ra khỏi Afghanistan và Syria, thậm chí ra khỏi Hàn Quốc. Hồi Tháng Sáu năm nay, sau khi vừa họp thượng đỉnh với Kim Jong-Un và được nhà độc tài Bắc Hàn hứa hủy bỏ chương trình chế tạo vũ khí nguyên tử và hỏa tiễn liên lục địa, ông Trump liền lập tức hứa hủy bỏ các cuộc tập trận thường niên của Mỹ và Hàn Quốc mà không hề tham khảo ý kiến của Lầu Năm Góc và đồng minh Hàn Quốc.
Là chủ nhân Nhà Trắng nhưng Tổng thống không tin cậy các cộng sự viên và nhân viên dưới quyền, dẫn dến việc thay đổi nhân sự liên tục trong vòng một năm rưỡi kể từ ngày ông nhậm chức, với sự ra đi của những nhân vật danh tiếng.
Là tổng thống của một nước dân chủ nhưng ông Trump lại thích áp dụng lể lối gia đình trị, đưa con gái và con rể vào làm cố vấn chính trị. Đường lối gia đình trị bị dư luận cả trong và ngoài nước công kích nặng nề, huống hồ trong hoàn cảnh nước Mỹ ngày nay khi nhân tài không thiếu.
Tóm lại, Tổng Thống Donald Trump đang bị nhiều quốc gia trên thế giới và một phần dân chúng Mỹ coi là một vị tổng thống kỳ dị và tệ hại trong lịch sử cận đại của Mỹ, thậm chí một bộ phận không nhỏ trong dân chúng Mỹ còn không chịu coi ông là tổng thống của mình. Chính vì lẽ đó, hơn một năm rưỡi trời đã trôi qua kể từ khi Tổng Thống Trump lên nắm quyền mà nội bộ nước Mỹ vẫn chưa yên. Tình huống này dẫn đến hậu quả tất nhiên là một số người Mỹ hiện nay lại đâm ra tiếc nuối việc họ đã không bầu cho cựu Ngoại Trưởng Hillary Clinton lên làm tổng thống thay vì Donald Trump.
Nhưng bà Hillary Clinton coi bộ cũng chẳng tốt đẹp hơn ông Trump là bao. Trước hết, bà bị coi là một trong các ứng cử viên thiếu thành thật. Hồi năm 2008, bà Clinton từng nói dối rằng đã mạo hiểm đi thăm Bosnia với việc phi cơ phải đáp xuống phi trường giữa lúc hỏa lực của quân bắn sẻ (sniper fire) đang nhắm vào máy bay của bà, trong khi sự thật thì không có tình huống nguy hiểm nào diễn ra cả.
Bà Clinton còn nổi tiếng là chính trị gia ưa phi tang để chối bỏ trách nhiệm của mình. Bà từng đổ thừa cho cái mà bà gọi là “âm mưu của phe hữu” (right-wing conspiracy) đã dựng đứng chuyện chồng bà, là Tổng Thống Bill Clinton, có quan hệ tình dục với nữ sinh viên thực tập Monica Lewinski ngay tại phòng Bầu Dục trong Nhà Trắng. Trong vụ sử dụng email cá nhân khi còn là Ngoại Trưởng Mỹ, bà Clinton đã tự ý xóa bỏ hằng nghìn email được xếp vào loại mật (classified) để phi tang, nhưng lại nói dối rằng đó là hành động vô tình.
Nhưng cái lỗi nặng nhất của bà Hillary Clinton vẫn là dùng thế lực để khuynh đảo Ủy Ban Toàn Quốc Đảng Dân Chủ để họ dồn phiếu bầu cho bà làm ứng cử viên ra tranh chức tổng thống của Đảng Dân Chủ bằng cách loại bỏ thẳng thừng ứng cử viên Bernie Sanders, cũng của Đảng Dân Chủ. Đây là một đòn nặng giáng vào tính chính trực (integrity) của cá nhân bà Hillary Clinton trong tâm tư các đảng viên Dân Chủ và trong lòng người dân Mỹ.
Vì đâu nên nỗi?
Nền dân chủ của Mỹ đã tiến đến chỗ mà ở cả hai Đảng Cộng Hòa và Dân Chủ đều xảy ra những điều bất thường, dẫn đến tình trạng cả hai đảng chính trị lớn nhất nước Mỹ đã chỉ có thế đưa ra các ứng cử viên khác thường nhất trong lịch sử bầu cử Mỹ.
Bên phía Cộng Hòa, trong các kỳ bầu cử sơ bộ để chọn ra người đại diện cho đảng mình ra tranh chức tổng thống, không một ứng cử viên có lập trường ôn hòa nào. Trong khi đó, bên phía Dân Chủ, ứng cử viên Hillary Clinton, nhờ vào thế lực đồng tiền của Clinton Foundation và những thủ đoạn chính trị có tính khuynh đảo giới lãnh đạo đảng mà bà đã được bầu làm đại diện cho đảng Dân Chủ để tranh chức tổng thống với đối thủ Donald Trump.
Tuy vậy, nhiều người vẫn ấm ức, bởi vì họ cho rằng nước Mỹ xứng đáng được hưởng những gì tốt đẹp hơn là bị bắt buộc phải chọn giữa Trump và Clinton, không những từ cả hai đảng chính trị lớn mà còn từ các “Đảng Thứ Ba” nữa. Sự thể này quả thật là điều mỉa mai cho một nền dân chủ lâu đời nhất thế giới như nền dân chủ Mỹ.
Để giải quyết vấn nạn này, thiết tưởng đôi khi người ta cũng cần phải rời khỏi thế giới luận lý thông thường mà quay về “thế giới tâm linh” để tìm ra câu giải đáp. Nếu trong thời Cách Mạng Pháp và Thời Kỳ Khủng Bố Ngự Trị (Reign of Terror) tại Pháp (1789-1799), nhiệt tình cách mạng và tính quá khích đã giết chết Vua Louis 16 và Hòang Hậu Marie Antoinette cũng như bà Marie-Jeanne Roland de la Platière trên máy chém, đến nỗi bà này đã than rằng “Ôi Tự Do! Người ta đã nhân danh mi mà phạm biết bao nhiêu tội ác!” thì nước Mỹ này cũng đã, nhân danh nền dân chủ, tổ chức biết bao nhiêu cuộc đảo chánh quân sự tại các quốc gia Trung Mỹ cũng như Nam Mỹ và Á Châu, gây cảnh sanh linh đồ thán.
Nếu đem thuyết nhân quả của nhà Phật ra mà giải thích sự liên hệ giữa nền dân chủ đang “xuống dốc” của Hoa Kỳ trong cuộc bầu cử vừa qua với việc quốc gia này, trước đây, can dự vào vụ giết hại các lãnh tụ ngoại quốc, nhân danh nền dân chủ, thì phải chăng dân chúng Hoa Kỳ ngày nay đang bị quả báo vì việc làm thiếu nhân đạo của mình trước kia, dù không phải là trong tiền kiếp?
Và phải chăng đó cũng là cái giá của nền dân chủ, theo kiểu Mỹ?
VANN PHAN
