Theo Quỹ Khoa Học Quốc Gia (National Science Foundation – NSF), người dân Hoa Kỳ không giỏi về các kiến thức khoa học. Trên thực tế, NSF có rất nhiều cách dùng để kiểm tra kiến thức “ít ỏi” của công chúng. Một báo cáo của NSF năm 2014 – bao gồm 11 câu hỏi khoa học thông thường – đã được đưa ra dùng để kiểm tra kiến thức của công chúng về các sự kiện khoa học. Sau đây là 11 câu hỏi đó, bạn có thể tự kiểm tra xem mình có thể trả lời đúng được bao nhiêu câu và tự so sánh với mức trung bình quốc gia của Hoa Kỳ.
1. Đúng hay Sai: Trung Tâm/Lõi của Trái Đất rất nóng.
Đúng. Các nhà khoa học đã ước tính rằng lõi của Trái Đất có nhiệt độ cao hơn khoảng 10,000 độ Fahrenheit, gần với nhiệt độ của bề mặt của Mặt Trời,
2. Đúng hay Sai: Các mảng kiến tạo lục địa nơi chúng ta đang sinh sống luôn “di chuyển” từ hàng triệu năm về trước, và sẽ luôn tiếp tục trôi dạt trong tương lai.
Đúng. Quá trình tương tác giữa các mảng kiến tạo được thể hiện qua cách di chuyển liên tục của lục địa trên vỏ địa cầu – nhưng chúng dịch chuyển vô cùng chậm chạp và tương đối. Theo Mạng lưới địa chấn Tây Bắc Thái Bình Dương (Pacific Northwest Seismic Network), các mảng này chỉ trôi dạt một vài inch mỗi năm.
3. 3a. Trái Đất quay xung quanh Mặt Trời, hay Mặt Trời quay quanh Trái Đất?
Trái Đất quay quanh Mặt Trời. Bởi vì chúng ta thường thấy vị trí của các ngôi sao trên bầu trời luôn thay đổi theo thời gian.
3b. Mất bao lâu để Trái Đất di chuyển hết một vòng quanh Mặt Trời?
Một năm.
4. Đúng hay Sai: Tất cả phóng xạ (radioactivity) là do con người tạo ra.
Sai. Có hàng tấn bức xạ (radiation) ngoài không gian, và một lượng bức xạ nhỏ tự nhiên có trong đất, nước và thảm thực vật.
5. Đúng hay Sai: Electron nhỏ hơn Nguyên Tử (Atom).
Đúng. Electron có khối lượng nhỏ hơn rất nhiều so với khối lượng của hạt proton và neutron. Neutron, proton và electron được xem là thành phần cơ bản của nguyên tử.
6. Đúng hay Sai: Tia Laser hoạt động bằng cách tập trung nhiều sóng âm thanh.
Sai. Tia laser được tạo ra bởi một chùm ánh sáng (light waves), không phải sóng âm (sound waves).
7. Đúng hay Sai: Vũ trụ được hình thành do một vụ nổ lớn.
Đúng, dựa trên thuyết Big Bang.
Thuyết Big Bang là thuyết tương đối nhất để giải thích sự phát sinh vũ trụ: một điểm “kì dị (thuật ngữ vật lý)” có mật độ vô hạn khai sinh ra vũ trụ rồi bắt đầu mở rộng và tạo ra các thiên hà, hành tinh và các ngôi sao mà chúng ta thấy ngày nay. Mọi người gọi đây là “Vụ nổ lớn”, mặc dù về bản chất của nó không phải là một vụ nổ.
Để một vụ nổ xảy ra, nó đòi hỏi không gian tồn tại sẵn có và tàn dư sẽ được phân phối hoặc phân tán trong không gian đó. Mặc dù thuật ngữ này ám chỉ một số vụ nổ, nhưng thực sự không phải là một vụ nổ hay tiếng nổ. Big Bang thực sự là sự mở rộng nhanh chóng của không gian và thời gian. Vũ trụ thuở sơ khai giống như một quả bong bóng, và nó được thổi căng phồng với tốc độ chóng mặt. Vật liệu (hạt phản-hạt cơ bản) được tạo ra trong quá trình giãn nở.
8. Đúng hay Sai: Gen (Gene) tương ứng của người bố là yếu tố quyết định giới tính của thai nhi.
Đúng. Tinh trùng chứa nhiễm sắc thể X kết hợp với nhiễm sắc thể X từ người mẹ sẽ hình thành nên bé gái (XX), và tinh trùng mang nhiễm sắc thể Y kết hợp với nhiễm sắc thể X của người mẹ sẽ cho ra một bé trai (XY). Bất kỳ tinh trùng nào tương tác với trứng trước sẽ xác định giới tính của em bé.
9. Đúng hay Sai: Kháng sinh (Antibiotics) có thể diệt cả virus lẫn vi khuẩn (bacteria).
Sai. Kháng sinh chỉ có thể diệt vi khuẩn.
10. Đúng hay Sai: Con người tiến hóa từ loài động vật hiện tồn khác.
Đúng. Thuyết tiến hóa là một trường lý thuyết đã được thử nghiệm vô cùng kỹ lưỡng, cho thấy rằng con người là kết quả của một quá trình tiến hóa sinh vật từ loài động vật khác.
Kết Quả Của Bạn Như Thế Nào?
Theo NSF năm 2012, trung bình số điểm có câu trả lời chính xác là 5.8, không phải 9 hay 10, mà là 5.8.
Khi chấm điểm công chúng, NSF không tính các câu hỏi về sự tiến hóa và nguồn gốc của vũ trụ vì “khi được đặt câu hỏi về các tính chất cơ bản của khoa học, họ đều tỏ ra ngạc nhiên và không quen thuộc với câu hỏi.” Theo báo cáo của NSF năm 2008, “nhiều người Mỹ tỏ ra hoài nghi về các thuyết và thiết lập khoa học, ngay cả khi họ đã từng tiếp cận với những cơ bản đó trong vô thức.”
Yevgeny Hoang Biên Dịch
